-
1 соңгысы
сущ.после́дний, после́днееберенчесе һәм соңгысы булсын — пусть бу́дет пе́рвым и после́дним
соңгысы күренмәде — после́дний не появи́лся
иптәшенә соңгысын бирү — отда́ть това́рищу после́днее
-
2 азаккысы-соңгысы
-
3 ахыргысы-соңгысы
-
4 су чаңгысы
спорт. во́дные лы́жи || воднолы́жныйсу чаңгысы спорты — воднолы́жный спорт
-
5 балта оңгысы
см. оңгы -
6 чаңгы
сущ.лы́жи || лы́жныйчаңгы таяклары — лы́жные па́лки
чаңгы походы — лы́жный похо́д
аучы чаңгысы — охо́тничьи лы́жи
сыңар чаңгы — одна́ лы́жа; лы́жина
самолёт чаңгысы — самолётные лы́жи
чаңгыда йөрү — ходи́ть на лы́жах
чаңгы кию — надева́ть лы́жи
чаңгы табаны — поло́зья лыж
чаңгы эзе салу — прокла́дывать лыжню́
-
7 азаккысы
-
8 ахыргысы
сущ.; разг.после́днее, оста́тки; см. тж. соңгысы; после́днее прост.ахыргысын бирү — отда́ть после́днее
•• -
9 балта
сущ.1) топо́рбалта белән чабу — руби́ть топоро́м
••балта белән чапканчы, кискә ял итә — посл. пока́ топо́р уда́рит, коло́да отдохнёт ( о факторе времени в острых ситуациях); пока́ суд да де́ло; пока́ де́ло до царя́ дойдёт
балта тимәгән агач юк — посл. (букв. не быва́ет де́рева без рубца́)
үтмәс балта — тупо́й (приту́пленный) топо́р
2) боро́дка, вы́ступачкыч балтасы — боро́дка ключа́
4) перен.; карт. вале́т•- балта оңгысы
- балта остасы
- балта сабы
- балта тоту
- балта тота белү
- балта чабу
- балта эше••балта асырлык (балта асып куярлык, куярдай) — густо́й; коромы́слом (о дыме, тумане и пр. букв. тако́й, что мо́жно топо́р пове́сить)
балта белән су кисү — руби́ть во́ду топоро́м (т. е. применять силу там, где это совершенно бессмысленно)
балта кермәгән (балта кермәслек) — дрему́чий, де́вственный, необыча́йно густо́й ( о лесе)
балта сабы кыска — ре́зкий, вспы́льчивый; круто́го нра́ва, хара́ктером крут (букв. его́ топори́ще ко́ротко)
балта сабына утырту — заста́вить напра́сно ждать ( долго) без реши́тельных де́йствий, наро́чно ме́длить (с ответом и пр. букв. заста́вить сесть на топори́ще)
балта сораганга көрәк — о неуместном ответе: тот про Фому́, а он про Ерёму (букв. прося́щему топо́р - лопа́ту)
балтасы суга төшкән (балтасы суга төшкән кебек) — как (сло́вно, бу́дто) в во́ду опу́щенный
-
10 могикан
-
11 слалом
сущ.; спорт.сла́лом || сла́ломныйсла́лом чаңгысы — сла́ломные лы́жи
сла́лом трассасы — сла́ломная тра́сса; тра́сса сла́лома
гигант сла́лом — гига́нтский сла́лом
-
12 су
I сущ.1)а) вода́ || во́дный, водяно́йсалкын су — холо́дная вода́
кайнар су — горя́чая вода́
кайнамаган су — сыра́я вода́
агым су — прото́чная вода́
чишмә суы — ключева́я вода́
диңгез суы — морска́я вода́
газлы су — газиро́ванная вода́
минераль су — минера́льная вода́
кар суы — та́лая вода́
су процедуралары — во́дные процеду́ры
су тамчылары — водяны́е ка́пли
су тузаны — водяна́я пыль
б) первый компонент составных слов, соответствующий русскому водо-су үлчәгеч — водоме́р
су бүлгеч — водоотво́д
2) перен.; разг. вода́; пусто́е многосло́виекитапның яртысы су — полови́на кни́ги состои́т из воды́
3) вода́, водоём || во́дный; водяно́йтирән су — глубо́кая вода́
су кимәле — у́ровень воды́
су этеме — напо́р воды́
су өсте — во́дная пове́рхность
су юлы белән — во́дным путём
су тегермәне — водяна́я ме́льница
4) обычно мн.суларво́дытерриториаль сулар — территориа́льные во́ды
5) разг. река́, ре́чка (употр. с именем собственным)Ык суы — река́ Ик
Казан су — река́ Каза́нка
киң су — широ́кая река́
су ярларыннан чыкты — река́ вы́шла из берего́в
6) разг. сокашказаны суы — желу́дочный сок
җимеш суы — фрукто́вый сок
7) разг. раство́р, рассо́л, сы́вороткасабын суы — мы́льный раство́р
селте суы — щелочно́й раство́р
эремчек суы — творо́жная сы́воротка
кәбестә суы — капу́стный рассо́л
тозлаган кыяр суы — огуре́чный рассо́л
•- су агымы
- су алгыч
- су алмашы
- су алу
- су алу җайланмасы
- су анасы
- су асты дөньясы
- су аткыч
- су атчыгы
- су әйләнеше
- су балтырганы
- су баркылдагы
- су басу
- су башнясы
- су башы
- су белән җылыту
- су белән суыту
- су билгеләре
- су бите
- су борчасы
- су борычы
- су бөтнеге
- су бүлгеч
- су гөле
- су еланы
- су җәелү
- су җибәргеч
- су җыйгыч
- су җылыткыч
- су җылыту
- су иясе
- су йөрү каналлары
- су кайту
- су каналы
- су кандаласы
- су колонкасы
- су комае
- су коңгызы
- су кошы
- су көпшәле
- су куу
- су кынасы
- су кычытканы
- су кыягы
- су күзе
- су күләме
- су күрәне
- су күсесе
- су күтәрелү
- су күтәрелеше
- су күтәрткеч
- су күтәртү
- су лаләсе
- су өләшкеч
- су пәрие
- су полосы
- су салмалы
- су сыеры
- су сыерчыгы
- су сыешлык
- су тавыгы
- су талпаны
- су ташлагыч
- су ташучы
- су ташуы
- су торбасы
- су төшергеч
- су төшү
- су тычканы
- су упкыны
- су үгезе
- су үрмәкүче
- су үткәргеч
- су үткәрмәүчән
- су үткәрмәүчәнлек
- су үткәрү
- су үткәрүчән
- су үткәрүчәнлек
- су үтү
- су чаңгысы
- су чаңгычысы
- су чаяны
- су чәчәге
- су чигенеше
- су чистарткыч
- су чистарткыч корылмалар
- су чистарту
- су чыпчыгы
- су шөпшәсе
- су эте
- су юлы
- су юлын күрсәтү
- су юнәлткеч колаша
- су язы
- суга алып бару
- суга баткан кеше
- суга бату
- суга төшү
- суга чыдам
- суга чыдамлы
- суга чыдамлылык
- суда эрүчән
- суда эрүчәнлек
- судан файдалану
- судан файдаланучы••су баштан болгана — (погов.) ры́ба гниёт с головы́
су белән дә аера алмассың — водо́й не разольёшь; не разле́й вода́
су белән юып алгандай булды — как ве́тром сду́ло; как бу́дто коро́ва языко́м слизну́ла
су болгату — мути́ть во́ду
су кебек ага — течёт, что вода́ ( о больших расходах)
су кебек агылу — течь реко́й; течь широ́ким пото́ком
су кебек (су урынына) эчү — знать назубо́к; отвеча́ть без запи́нок
су кушу — прибавля́ть/приба́вить от себя́; залива́ть
су сибеп үстергәндәй — как грибы́ по́сле дождя́
су төбенә китү — идти́ ко дну; утону́ть
су төбенә җибәрү — пусти́ть (отпра́вить) на дно; утопи́ть
су язып, май төшмәс — (погов.) во́ду толо́чь -ма́сла не бу́дет (вода́ и бу́дет)
суга батканда саламга ябышу — хвата́ться за соло́минку
суга сәнәк белән язган (язылган) — на воде́ ви́лами напи́сано
суга төшеп югалган кебек — как в во́ду ка́нул
суга төшкән тавык кебек — как мо́края ку́рица; как в во́ду опу́щенный; (ходи́ть) мо́крой ку́рицей
суга төшкәндәй булды — как в во́ду ка́нул
суга төшсә, судан да коры чыга торган — из воды́ сухи́м вы́лезет
судагы балык кебек — как ры́ба в воде́
судан коры чыгу — вы́йти сухи́м из воды́
II сущ.сусыз юа, җилсез киптерә — языко́м сте́лет; язы́к хорошо́ подве́шен
-
13 сыеклану
неперех.1) в разн. знач. разжижа́ться/разжиди́ться ( чем) || разжиже́ниекан сыекланган — кровь разжиди́лась
мие сыекланган — у него́ разжиди́лся мозг
2) разбавля́ться/разба́виться, разводи́ться/развести́сь ( чем) || разбавле́ние, разведе́ние3) прям.; перен. реде́ть, пореде́ть, рассе́иваться/рассе́ятьсятоман сыеклана — тума́н рассе́ивается
залдагы халык сыекланган — наро́д в за́ле пореде́л
4) перен.; разг. та́ять, раста́ять, уменьша́ться/уме́ньшитьсятөн караңгысы сыеклана — та́ет ночна́я темнота́
матди мөмкинлек-ләр сыекланды — материа́льные возмо́жности раста́яли (оскуде́ли)
5) перен.; разг. слабе́ть, ослабева́ть/ослабе́ть; теря́ть/ потеря́ть си́луаның мускуллары сыеклана — му́скулы его́ постепе́нно слабе́ют (теря́ют си́лу)
6) перен.; разг. оскудева́ть/оскуде́тьаның акылы сыекланган — ум его́ оскуде́л
7) перен.; разг. спада́ть/спастьэш сыеклана төшкәч — когда́ спадёт темп рабо́ты
•- сыекланып алу
- сыекланып бетү
- сыекланып китү
См. также в других словарях:
актык — 1. Ахыр, азак, соң 2. с. Азаккы, соңгы актык тамчы канга кадәр 3. Нәр. б. иң соңгысы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әүвәлгесе-актыгы — Нәр. б. беренчесе һәм соңгысы, башы һәм азагы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әүвәлгесе-ахыры — Нәр. б. беренчесе һәм соңгысы, башы һәм азагы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
башы-актыгы — Беренчесе һәм соңгысы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
башы-ахыры — Беренчесе һәм соңгысы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һәм — терк. 1. Бер үк вакытта, параллель рәвештә булган күренеш, эш хәлләрне белдерә торган тиңдәш кисәкләрне яки тиңдәш җөмләләрне үзара теркәү өчен кулланыла. Берәр нәрсәне характерлый торган парлы сыйфатлар, рәвешләрне терки һәм шул нәрсәгә хас… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эстафета — 1. иск. Гадәттә атлы йомышчылар белән йөртелә торган ашыгыч почта. Шул почта белән җибәрелгән яки алынган хат, хәбәр 2. Йөгерү, йөзү һ. б. буенча команда ярышлары: дистанциянең билгеле бер урынында ярышта катнашучы үз командасыннан башка берәү… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яисә — бүлг. терк. 1. Үзе теркәгән сүзләр яки җөмләләр белдергән предмет, хәл, вакыйгаларның берсе генә реальләшү мөмкинлеген күрсәтә 2. Санап киткән тиңдәш кисәкләрнең соңгысы алдыннан: бу соңгысын башкаларына каршы кую, әллә, бәлки мәгънәсен аңлата… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яшь — I. с. 1. Балигъ булмаган, өлгермәгән; бала яшендәге. Урта яки олы яшькә җитмәгән. Балаларны ата анасыннан аерып күрсәткәндә фамилия алдыннан әйтелә 2. Тәҗрибәсез 3. Яңа гына, күптән түгел үсеп чыккан; җитлекмәгән (үсемлек тур.). Яңа оештырылган,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
